Wat is bodemvervuiling?

Bodemvervuiling is een probleem dat de kwaliteit van onze bodem en het milieu bedreigt. Het verwijst naar de aanwezigheid van schadelijke stoffen en verontreinigende stoffen in de bodem, die op hun beurt het ecosysteem kunnen aantasten en een bedreiging kunnen vormen voor de volksgezondheid. Deze verontreiniging kan op verschillende manieren optreden, variërend van industriële activiteiten tot verkeerde afvalverwerking. In dit artikel zullen we dieper ingaan op bodemvervuiling, de oorzaken, gevolgen en mogelijke oplossingen.

Bodemvervuiling, hoe zit dat?

Bodemvervuiling is een probleem dat niet alleen in Nederland speelt, maar wereldwijd aandacht vereist. Het is de opeenstapeling van schadelijke stoffen in de bodem die een negatieve invloed kunnen hebben op het milieu en de menselijke gezondheid.

Het begrijpen van de oorzaken, gevolgen en oplossingen van bodemvervuiling is van belang om dit probleem aan te pakken en de kwaliteit van onze leefomgeving te behouden.

Bodemvervuiling verwijst naar de aanwezigheid van schadelijke stoffen in de bodem die de natuurlijke eigenschappen en functies van de bodem aantasten. Deze verontreinigende stoffen kunnen afkomstig zijn van zowel natuurlijke als door de mens veroorzaakte bronnen.

Ze kunnen de bodemstructuur, het bodemleven en de beschikbaarheid van voedingsstoffen beïnvloeden, wat een negatieve invloed kan hebben op de landbouw, de biodiversiteit en het ecosysteem als geheel.

Bij bodemvervuiling gaat in Nederland vaak om vluchtige aromatische koolwaterstoffen (PAK's), vluchtige gechloreerde koolwaterstoffen, olie, zware metalen, dioxinen, asbest, bestrijdingsmiddelen of bepaalde anorganische verbindingen, zoals cyaniden.

Oorzaken van bodemvervuiling

Bodemvervuiling kan verschillende oorzaken hebben. Enkele veelvoorkomende oorzaken zijn:

Industriële activiteiten

Industriële activiteiten zoals chemische productie, mijnbouw en afvalverwerking kunnen leiden tot de verspreiding van giftige stoffen in de bodem. Onjuiste opslag of lozing van chemicaliën kan ernstige bodemverontreiniging veroorzaken.

Landbouwpraktijken

Intensieve landbouwpraktijken, zoals het gebruik van pesticiden en meststoffen, kunnen de bodemkwaliteit negatief beïnvloeden. Overmatig gebruik van chemicaliën kan leiden tot ophoping van verontreinigende stoffen in de bodem.

Ongeschikte afvalverwerking

Verkeerde afvalverwerking, zoals het storten van giftig afval op ongepaste locaties, kan leiden tot ernstige bodemvervuiling. Giftige stoffen kunnen in de bodem sijpelen en zich verspreiden, waardoor het ecosysteem wordt aangetast.

Daarnaast moeten we het effect van graafwerkzaamheden op bodemvervuiling niet vergeten. Ontdek is ons kennisartikel meer hierover. 

Waar bodemvervuiling?

In Nederland is de bodem op veel plekken door menselijke activiteiten behoorlijk vervuild geraakt. Deze vervuiling hangt vaak nauw samen met de geschiedenis van wat er op en rond die locaties heeft plaatsgevonden. Denk hierbij aan voormalige benzinestations, garages, wasserijen, boerderijen, gasfabrieken, drukkerijen, metaalbedrijven, leerlooierijen en zware industrie.

Voorbeelden waar bodemvervuiling een vergrote kans heeft

In de stadscentra is de bodem vaak vervuild met stoffen zoals polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK), asbest en zware metalen zoals lood, zink en koper.

Voormalige garages en tankstations laten vaak de aanwezigheid zien van aromatische koolwaterstoffen, zoals Minerale Olie (MO) en BTEXN (benzeen, tolueen, ethylbenzeen, xylenen, naftaleen).

Bij dempingen van sloten en dammen (bij erfopgangen) is vaak samengeperst materiaal gebruikt; vaak bevat dit asbest en lood.

In gebieden waar intensieve veeteelt en plantenteelt plaatsvindt, komen vaak bestrijdingsmiddelen voor in de bodem, zoals DDT.

En in voormalige kledingwasserijen zijn gechloreerde koolwaterstoffen zoals PER (perchloorethyleen) en vinylchloride vaak aanwezig.

Veelvoorkomende verontreinigende stoffen

Verschillende verontreinigende stoffen kunnen de bodemvervuiling veroorzaken. Enkele veelvoorkomende verontreinigende stoffen zijn:

1) Zware metalen

Zware metalen zoals lood, kwik en cadmium kunnen aanwezig zijn in de bodem als gevolg van industriële activiteiten en verontreinigd water. Ze zijn giftig voor planten, dieren en mensen en kunnen op lange termijn ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken.

2) Organische chemicaliën

Organische chemicaliën zoals pesticiden, herbiciden en oplosmiddelen kunnen de bodemverontreiniging veroorzaken. Langdurige blootstelling aan deze chemicaliën kan schadelijk zijn voor het bodemleven en de biodiversiteit.

3) Overige stoffen

Eén van de meest voorkomende overige stoffen is asbest. Asbest is een verzamelnaam voor zes in de natuur gevormde mineralen met een vezelstructuur. In Nederland zijn veel toegepaste soorten: wit asbest (chrysotiel), blauw asbest (crocidoliet) en bruin asbest (amosiet).

Gevolgen van bodemvervuiling

Bodemvervuiling heeft verschillende gevolgen voor het milieu en de volksgezondheid. Enkele belangrijke gevolgen zijn:

Verlies van biodiversiteit

Bodemvervuiling kan de biodiversiteit verminderen door het doden of verdrijven van bodemorganismen die essentieel zijn voor een gezond ecosysteem. Dit kan leiden tot een verstoring van voedselketens en het verlies van waardevolle planten- en diersoorten.

Verontreiniging van het grondwater

Schadelijke stoffen in verontreinigde bodems kunnen uiteindelijk doordringen in het grondwater, waardoor de drinkwatervoorziening in gevaar komt. Dit vormt een ernstig risico voor de volksgezondheid.

Gezondheidsrisico's

Bodemverontreiniging kan gevolgen hebben voor zowel de bevolking als mensen die met verontreinigde grond werken. Onbeschermde blootstelling aan verontreinigde stoffen kan leiden tot gezondheidsproblemen zoals luchtwegirritatie, huidaandoeningen en zelfs ernstigere aandoeningen of ziektes.

Oplossing: bodemonderzoek

Bodemonderzoek is een proces waarbij de grond en de bodem worden geanalyseerd om verschillende eigenschappen en kenmerken ervan te begrijpen. Dit onderzoek is van groot belang voor verschillende toepassingen, zoals landbouw, bouwprojecten, milieubeheer en ruimtelijke ordening.

De resultaten van het bodemonderzoek worden gebruikt om belangrijke beslissingen te nemen, zoals het bepalen van de geschiktheid van een locatie voor bouwprojecten, het inschatten van landbouwproductiviteit, het beheren van bodemverontreiniging of het nemen van maatregelen voor milieubescherming.

Wil je meer weten over bodemonderzoek? Ontdek dan snel meer over hoe bodemonderzoek helpt bij het verminderen van risico’s van een verontreinigde grond.